Er heerst verwarring. Al snel wordt naar de media gewezen die te weinig oog zouden hebben voor achtergronden of niet in staat zijn belangrijke en onbelangrijke bewegingen van deze tijd uit elkaar te houden. Dat wordt ook erkend. Zo heeft het NRC besloten journalisten vrij te maken om de komende jaren aandacht te kunnen besteden aan de zoektocht naar de fundamentele bewegingen van deze tijd. Daarmee wordt niet bedoeld dat er een zoektocht moet ontstaan naar de fundamenten van een religie, maar naar bewegingen die veranderingen in de wereld drijven.
Je ziet bijvoorbeeld twee bewegingen die tegenstrijdig lijken, maar wel deze tijd zeer typeren. De een is grootschaligheid, die tot uitdrukking komt in gebruik van hetzelfde product overal ter wereld ongeacht achtergrond en culturele differentiatie. Dat kan alleen bij gebruik van systemen door organisaties die wereldwijd opereren en met ordeningen over landsgrenzen heen om dat voor elkaar te krijgen. Je ziet het op elk terrein: van CNN tot El Jazeera, van McDonald’s tot Microsoft, van Boeing tot Deutsche Bank. En je ziet allerlei samenwerkingsvormen tussen overheden ontstaan: van de G8, tot het samenwerkingsverband van Aziatische Staten, landen om de Middellandse zee of in Afrika. En je ziet samenwerking die gebaseerd was op idealen, vrijheid en wederzijds begrip beklijven in structuren die de overstap maken naar construeren & macht. Mensen ervaren het als dwang en knechtschap. Met de Europese Unie als stralend voorbeeld.
Tegenover deze beweging staat de versterking van de eigen identiteit van mensen. Technologische toepassingen zoals mobiele telefonie, e-mail, blogs, sociale netwerken op internet hebben daaraan bijgedragen. Maar ook specifieke arrangementen waarbij je als zelfstandige-zonder-personeel meer vrijheid hebt en je kunt laten inhuren bij verschillende opdrachtgevers. Je ziet dat mensen zich verbinden met de groep waarin ze leven, de plaats waar ze wonen, de cultuur waaraan ze gehecht zijn of in zijn opgegroeid: Vlamingen die meer ruimte willen voor hun eigen identiteit; Wales, Schotland en Engeland die op de separatistische toer zijn. Voormalig Joegoslavië wordt steeds verder in autonome staatjes opgedeeld en Zuid-Ossetië en Abchazië worden door de Russen erkend als onafhankelijke staten.
Die tegengestelde bewegingen zie je ook in organisaties. Ziekenhuizen die een steeds grotere schaal zoeken en verpleegkundigen die voor zichzelf beginnen. Of gemeenten die fuseren en tegelijkertijd ruimte willen geven aan woonkernen om zich te profileren en ontwikkelen.
De oudere garde gaat anders met de nieuwe mogelijkheden om dan de jongere. Ouderen willen samenwerking vaak graag in een organisatie onderbrengen, zodat mensen gaan werken in opdracht en onder regie van de organisatieleiding. Maar jongeren werken samen zolang het past en het ieders persoonlijke doelen dient. Is dat niet meer het geval dan stoppen ze ermee om eventueel weer met anderen verder te gaan. Organisaties moeten in die optiek dienend zijn, geen doel op zich worden. En natuurlijk: wie meer mogelijkheden heeft, kan meer vrijheid ontwikkelen en heeft meer ruimte nodig om eigen keuzes te maken.
Wat opvalt is dat er steeds minder organisaties en mensen zijn die het hele plaatje laten zien. Journalisten op tv zijn presentatoren geworden en laten zich door kijkcijfers leiden. De kranten verkeren in een overlevingsslag en worden steeds meer bedrijfseconomisch aangestuurd. Wetenschappelijke instituten zijn bang gekort te worden als ze tegen het beleid van een departement ingaan of hun geldschieter niet steunen. (Momenteel loopt daar een discussie of organisaties die het beleid van de geldgever bekritiseren, gesubsidieerd moeten worden.) (Serieuze) media worden steeds meer gebruikt voor marketing en propaganda, vaak zonder dat duidelijk te communiceren.
Er is behoefte aan mensen en organisaties die het hele plaatje willen laten zien en die het referentiekader erbij geven waarmee ze kijken. Die onafhankelijk zijn en overzicht hebben, op grote schaal kunnen denken en op een menselijke maat kunnen handelen. Die informeren maar niet beslissen of zeggen dat je dit of dat moet. Die verantwoord kiezen mogelijk maken, zonder dat zij vóór jou kiezen. Niet alleen op de grote issues, maar in elke situatie waarin ‘zien wat speelt’ complex kan zijn.
Wie de site van Sezen volgt, kan zien dat we in onze ontwikkeling nu het stadium bereikt hebben waarin het mogelijk wordt op basis van oriëntaties te laten zien wat speelt, overzicht te ontwikkelen en tegelijkertijd praktisch te zijn. Stichting Sezen doet dat vanuit een onafhankelijke positie die we niet alleen koesteren, maar die ook noodzakelijk is om te kunnen zeggen wat je ziet, terwijl elk van de uit Sezen ontstane satellieten mensen en organisaties verder helpen door zich met hen te verbinden.
Door te zien wat speelt wordt het mogelijk te begrijpen wat – onbenoemd maar wel gevoeld- in de weg zit. Dan krijg je antwoord op de vraag: Zijn zij gek of ben ik het? Als je oriëntaties op die manier gebruikt, ontwikkel je kracht tegenover onbenulligheid, onverschilligheid, middelmatigheid, tegen macht die onwetendheid en gebrek aan inzicht exploiteert en transformeert in angst. Je krijgt zo een middel om de ander te ontwapenen, te herkennen waarin je zelf gelooft en te kunnen doen waar je achter staat. We genieten nu al van uw feestje.
door Wim van Dinten & Imelda Schouten
Prim 