Afgelopen week verscheen het rapport van de Deltacommissie. Ik weet hoe die commissie ontstond, wat de ideeën waren die eraan ten grondslag lagen. Ik werd gevraagd hoe ik daar tegenaan keek.
Er lag een grote zorg onder die ideeën. Gegeven de ontwikkeling van het klimaat en de versnelling daarin zouden we in dit land anders met water moeten leren omgaan, er anders over moeten leren denken, ons weer moeten realiseren dat ons land een delta is. Dijkverhoging leverde niet voldoende bescherming op. Verzilting, verzakking en verdroging moesten ook aandacht krijgen. De gedachte was dat een Deltacommissie een begin zou maken met zo’n omslag en en passant de achterstand in dijkonderhoud op de politieke kaart kon zetten.
Ons commentaar was dat zo’n verandering niet via commissies en via praten, maar via verandering van omstandigheden tot stand komt. Crisissituaties spelen daarin een hoofdrol: ze zijn heel vaak hét signaal dat doen zoals je deed niet langer mogelijk is, dat je moet veranderen. Anders omgaan met water vraagt een switch in oriëntatie, een paradigmatische omslag. Zo’n verandering lukt nooit via rationaliteit, dan wordt de uitkomst hooguit meer van wat we al kennen. Je zult dan bovendien veel te veel aandacht besteden aan zaken die later onzinnig zullen blijken. En we zeiden dat zo’n commissie gebruikt zal worden om de politiek zover te krijgen dat de huidige infrastructuur wordt opgerekt en er grootschalig aan gebouwd kan worden. Wat dan? was de vraag.
Het ligt voor de hand de ontwikkelingen in de tijd te volgen, omdat je de toekomst over een zeer lange termijn onmogelijk kunt voorspellen. Je kunt je niet voorstellen wat je te wachten staat. Dat is de werkelijke opgave: ervoor zorgen dat we ons in deze delta bewust blijven van onze afhankelijkheid en kwetsbaarheid voor het klimaat. Daar hoort ook een andere leefstijl bij, niet alleen van ons maar wereldwijd. Als je er zo naar kijkt, is de commissie veel te optimistisch met haar aanname van 85 cm waterstijging aan het eind van deze eeuw en daar bovenop nog eens zo’n 50 cm vanwege inklinking. Veel waarschijnlijker is dat een meter stijging al ver voor die tijd bereikt wordt. De ijskap aan de pool is nu al verder gesmolten dan twee jaar terug voor het jaar 2040 verwacht werd. Bij stijging in meters zal Nederland er anders uit gaan zien. Daar hoort een andere leefstijl bij, niet alleen van ons maar wereldwijd.
Afgelopen week zagen we de resultaten die je mocht verwachten: het advies vergroot, verdiept, verhoogt de huidige infrastructuur van de Randstad en geeft alle bezweringsformules die erbij horen. Sectoren die er belang bij hebben te blijven doen wat ze al deden, juichen. De commissie ziet de voorstellen als één groot project dat ze bij Financiën wil onderbrengen. Hoezo anders met water omgaan? De dag erna al lanceerden drie ministers op tv grote bouwprojecten in de Randstad. Het tempo waarin de voorstellen worden omgezet in wetgeving liegt er ook niet om. Is het niet onvoorstelbaar arrogant te menen dat je in de huidige omstandigheden kunt weten wat ons over een eeuw en langer te wachten staat?
Kun je iemand deze houding verwijten? Vooral mensen die belang hebben bij hoe het is en hoe het ging, zullen daaraan willen vasthouden. Deze houding is zo gegroeid. Maar wil je dat er ruimte ontstaat voor de nodige beweging, dan is de keuze van mensen en hun houding belangrijk. Hun oriëntatie is bepalend: alleen van mensen die voldoende open georiënteerd zijn mag je verwachten dat ze tot veranderen, tot meebewegen met het water, in staat zijn. Waren de leden van de commissie voldoende open, commissievoorzitter Veerman, die ik goed ken en zeer waardeer, voorop? Wat konden zij zich permitteren?
Kijk op deze manier eens naar de verkiezingcampagnes in de Verenigde Staten. Als je de boeken van Barack Obama leest kun je je afvragen of de democratische conventie met die massaliteit zich verdraagt met de inhoud van zijn programma. Hij wil (in onze termen) een groter gewicht geven aan externe oriëntaties bij organiseren. Dat is een paradigmatische overgang. Maar de conventie werd door het partijapparaat gezien als middel om in één slag zoveel mogelijk mensen te bereiken en voor zich te winnen. Dan moet je aansluiten bij de heersende oriëntaties en krijg je wat je zag. Commentatoren versterken dat door de conventies vanuit een communicatieve invalshoek te interpreteren: ze hebben het vrijwel alleen over de manier waarop de kandidaten overkomen.
Wil Obama slagen, dan zal hij mensen moeten kiezen die voldoende extern georiënteerd zijn en daarnaar handelen om zijn veranderingen door te voeren. Het is de vraag of hij die mensen kan herkennen en kiezen en of ze er in die partij in voldoende mate zijn. De veranderingen van de democraten zien er op dit moment uit als: op een rationele manier praten over gewenste oriëntatieveranderingen. De inhoud en die manier van praten spreken ons in West-Europa aan, maar de verwachtingen die we eraan verbinden zijn onrealistisch groot.
Dan John McCain. Hij is zijn eigen man. Hij is een soort Veerman in de Verenigde Staten. Hij is onafhankelijk en heeft de moed naar zijn overtuiging te handelen. Hij heeft bewezen van mening te kunnen veranderen, zonder zijn onafhankelijkheid in te leveren. Kortom, hij heeft een mindset en karakter die hem geschikt maken voor maatregelen tot veranderen. De richting van zijn veranderingen zal onontkoombaar bij zijn oriëntatiemix aansluiten. Die komt vooral tot uitdrukking in: country first. Wat levert dat op?
Meer van hetzelfde: veranderingen binnen het huidige paradigma. Het is een richting die zich verzet tegen de grote omwentelingen in onze tijd, waarin de hegemonie van de Verenigde staten en Europa aan het verdwijnen is en het westen haar inzet en kwaliteit moet gebruiken om het paradigmatisch anders te gaan doen.
Een nieuwe aanpak zou gebaseerd moeten zijn op een evenwichtige omgang met crises en verandering van omstandigheden en tijd, als vertrekpunt moeten hebben. Alleen zo ontstaan voorwaarden om het internationaal eens te worden over een klimaatbenadering die ons wezenlijk helpt. Velen hopen dat Obama gekozen wordt en erin slaagt een passende aanpak te vinden voor crisissituaties. Dan slaagt hij waar wij het met onze Deltacommissie hebben laten liggen.
Wim van Dinten
Prim 