Van Basten heeft zich teruggetrokken als hoofdtrainer van Ajax. Ik was nooit een fan van van Basten en zijn gelukstreffer tegen Rusland, maar dit verandert de zaak. Na de laatste nederlaag heeft hij eens goed in de spiegel gekeken en zich afgevraagd, ‘Kan ik deze groep na dit verloren jaar verder brengen? Ben ik überhaupt wel geschikt voor dit vak?’ Zijn conclusie is: Nee. In ieder geval nog niet en misschien wel nooit. Misschien is het projectie, maar het lijkt wel alsof hij zich eindelijk kan ontworstelen aan wat anderen altijd in hem hebben gezien.
Van Basten kijkt naar zichzelf als dienstbaar onderdeel van het geheel. Vanuit dat perspectief vraagt hij zich af wat iemand zou moeten kunnen in de positie die hij inneemt en of hij dat kan. Hij concludeert dat het niet zo is en stapt – en dat is essentieel – vrijwillig op. Wat een bewonderenswaardige zelfreflectie.
Hoe anders ziet dat eruit bij het NOS journaal. De instantie die zijn bestaan ontleent aan een zo objectief mogelijke verslaglegging van de realiteit, manipuleert bewust de representatie van de feiten. Voor wie het niet gevolgd heeft: “We wilden de volgorde Cohen – publiek – koningin laten zien. Maar onder een deel van die beelden was het alweer stil. Dat kan in een live-uitzending van een uur wel, maar onder een item van een halve minuut verwacht het publiek geluid. Daarom is een deel van het geluid er twee keer onder gezet.” De NOS ‘betreurt’ de gang van zaken, ‘dat hadden we niet moeten doen.’ Een omfloerst excuus, maar geen teken van zelfreflectie. Vanwege de veronderstelling dat ‘het publiek’ niet tegen 10 seconde stilte zou kunnen, nota bene bij een item over de dodenherdenking, gooi je alles waar je voor zou moeten staan overboord. Sorry!
Zelfreflectie lijkt een zeldzame eigenschap te worden. Je eigen rol in het perspectief plaatsen van het geheel. Vanuit dat brede perspectief kijken naar de positie die je inneemt en wat daarin van je verwacht wordt. Jezelf de vraag stellen of wat jij wil, kan en doet wel past in die positie. Of jij wel geschikt bent om die commissie te leiden of die groep te vertegenwoordigen. Of jij wel geschikt bent om jouw persoonlijke mening te geven, om met jouw overzicht en inzicht een analyse te maken of een rapport op te stellen. Ken je je eigen vooringenomenheden, weet je waar je blinde vlekken zitten, waar je voorkeuren liggen?
Het geldt niet alleen voor Hans Laroes. Als Rijkman Groenink het vermogen tot zelfreflectie van van Basten zou hebben, had hij zich dan onsterfelijk belachelijk gemaakt door aan te bieden om de herstart van ABN Amro te leiden? Of zou Zalm vinden dat hij het wel kan, nadat hij een decennium lang heeft toe staan kijken hoe de financiële instellingen zich ontwikkelden van dienstverleners tot parasieten? En als je Nout Wellink heet, kan je dan gewoon blijven zitten? Zou Elco Brinkman, als hij eens naar zijn navel staarde, het nog steeds een goed idee vinden om de Commissie Innovatie en Toekomst Pers te leiden, terwijl hij als president commisaris niet zag wat er bij Philadelphia Zorg gebeurde, als voorzitter van Bouwend Nederland niet zag wat er in de bouw allemaal bij elkaar gefraudeerd werd, als voorzitter van het ABP de crisis niet zag aankomen en nu niet door heeft wat er in de zorg gebeurt? De lijst is eindeloos uit te breiden.
Sorry is niet meer ‘the hardest word’, zoals Elton John eens zong, maar ‘the cheapest’. Een sorry zonder zelfreflectie is een sorry om van het gezeur af te zijn. Een sorry om je positie te behouden, gewoon door te kunnen gaan met wat je deed op de manier zoals je het deed. We gaan nog een heleboel sorry’s krijgen. Wat ze waard zijn , sorry, ik weet het niet.
Rick Dekker
Prim 