Vanmorgen kwam er een telefoontje van Karel die twee weken terug plotseling een ernstige operatie moest ondergaan. Hij ligt nog steeds in het ziekenhuis om zover te herstellen dat hij naar huis mag. Hij vertelde dat hij zijn ziekte en operatie intussen ziet als een cadeautje. Want zonder crisis zou hij weer achter van alles en nog wat zijn aangerend, in hetzelfde spoor gebleven zijn, terwijl hij wist dat hij anders te werk moest gaan om aansluiting te krijgen bij de mogelijkheden en vraagstukken van deze tijd. Karel vroeg me of er nog plaats was in de leergang Jouw gevoel voor realiteit die in september begint. Hij wilde die dolgraag volgen, was juist nu zo rustig dat hij alleen al van het vooruitzicht genoot. Zonder die ziekt en ingreep was hij daar niet aan toegekomen.
Bestaat toeval? Een uur eerder las ik in de Volkskrant dat banken in Groot-Brittannië aan klanten 8 – 28 % rente vragen voor een financiering. Dat vooral kleine bedrijven nauwelijks meer krediet kunnen krijgen. Darling, de minister van Financiën, schreeuwt moord en brand over dit bancaire gedrag. Hij praat met ze, wil ze dwingen, maar weet niet hoe. Dat is mogelijk nog pijnlijker. Datzelfde artikel opent met de mededeling dat een aantal Britse hoogleraren Economie een brief hadden gestuurd aan Queen Elizabeth. Zij begreep niet hoe het mogelijk was dat de val van de economie niet was voorspeld. De brief van de hoogleraren was daar het antwoord op en geheim, maar lekte natuurlijk uit. De krant schreef dat volgens de hooggeleerden er heel veel knappe koppen waren opgesloten in het systeem, en niet meer verbonden waren met de realiteit. Waar heb ik dat meer gehoord? dacht ik. Het is opvallend dat kranten niet die hele brief publiceren. Het begint er steeds meer op te lijken dat Het Systeem waar de hooggeleerden op doelen en de beheerders daarvan beschermd worden. In de krant en op tv gaat het steeds over de vraag wanneer de oude toestand weer hersteld zal zijn, terwijl de crisis een teken is dat Het Systeem niet meer werkt. Veel kranten en nieuwsrubrieken laten in hun selectie van feiten zien dat ze onderdeel van Het Systeem (geworden) zijn.
Als je de crisis van de banken ziet als ziekte van Het Systeem, dan maken ook veel toezichthouders, economen, accountants, organisatieadviesbureaus, rating agencies, bedrijfskundigen en journalisten daar deel van uit. Degenen die ingrepen – de politici – hebben zich gedragen als chirurgen, terwijl na de operatie vervolgens heel andere disciplines nodig zijn. Vergelijk je het gedrag van leden van Het Systeem met het gedrag van Karel in een soortgelijke bedreigende situatie, dan is het verschil duidelijk: waar Karel de tijd neemt om te veranderen en zijn crisis ziet als teken dat hij ook moet veranderen, zien de leden van Het Systeem dat duidelijk niet. Dat laat in één klap zien dat ook degenen die Het Systeem redden geen zicht hebben op de aard van de crisis, niet zijn opgewassen tegen de problemen waarvoor ze gesteld zijn. Dat kun je hen moeilijk verwijten, aangezien de omvang kolossaal is. Wat je hun wel kunt verwijten is dat ze nog geen begin hebben gemaakt met het in stelling brengen van andere disciplines, van het zetten van stappen die noodzakelijk zijn om deze crisis te gebruiken om te veranderen. Ze blijven in het spoor dat ze al gingen.
Oplossing van de problemen in Het Systeem komen alleen dichterbij als de beheerders ervan overzicht ontwikkelen, leren inzien dat Het Systeem niet meer past in deze tijd en dat de belangrijkste schakel daarin – het bankwezen – niet zal veranderen als Het Systeem in totaliteit niet wordt herwaardeerd. We hebben mensen als Karel nodig. Ze leren van wat hen overkomt en maken een begin met veranderen. Dat kun je van de Britse minister van Financiën en de President van de Nederlandsche Bank moeilijk zeggen. In een recent interview van Nout Wellink met één van de grote kranten maakt hij duidelijk dat hij rent. Hij vraagt zich zelfs verbijsterd af waar hij is, als hij in zijn eigen bed wakker wordt. Hij wil nog een periode aanblijven.
Nout Wellink, President van De Nederlandsche Bank, voorzitter van Basel II, architect van regels voor toezicht die volledig faalden, word een beetje als Karel. Ga doen waar je hartstochtelijk naar zegt te verlangen. Het is je van harte gegund. Het is goed voor jou en voor ons allen. Stel een voorbeeld en geef jezelf en ons dat cadeautje.
Wim van Dinten
Prim 