We aten in Crodo. Dat is een klein plaatsje in het dal van Formazza. Toen ik dat tegen mijn zoon zei, kreeg ik terug dat dit pas informatie was waar hij echt iets aan had. Ik moest lachen en meldde dat ik dit had afgekeken van de accountant. Het drankje Crodino komt er vandaan. Hij zei: “Aha. Nu weet ik nog niet waar het ligt maar ga ik aan mijn algemene kennis twijfelen.” Ik vertelde dat het 20 kilometer na de Simplonpas ligt als je vanuit Zwitserland Italië inrijdt. Dan 10 kilometer naar het noorden en je bent er. “Oké.”In dat plaatsje bleek een mooi en goed restaurant te liggen, pal aan de doorgaande weg. De vrouw die ons hielp sprak uitstekend engels. Ze had in Londen gewoond en gewerkt. Ze had jaren in Zwitserland vertoefd, wat je aan haar Duits kon merken. En ze sprak natuurlijk haar moedertaal. Wij spraken een beetje Italiaans, maar vooral Engels en daarna Duits tegen haar omdat ze dat beter beheerste naar ze zei. Ze vertelde over het leven in Crodo. Ze vond het zichtbaar fijn om met mensen ‘van buiten’ te praten. “Wat fantastisch dat jullie zoveel talen op school hebben geleerd. Het is de kracht van de Hollanders.”
Waarom kijkt zij zo tegen het spreken van talen aan, terwijl ex-minister van Onderwijs Jo Ritzen – hier opgevoerd als icoon van de organiserende en politieke elite – vond dat Engels de voertaal moest worden op alle Nederlandse universiteiten? Want Engels was de taal om handel te drijven en je onder specialisten verstaanbaar te maken. Hij werd daarin gevolgd door alle universiteitsbesturen en door het parlement. En zo ging en gaat het. Het verschil tussen Ritzen, de universiteitsbestuurders en veel parlementariërs met die vrouw in Crodo is dat voor haar contacten tussen mensen in het leven van alle dag centraal staan, dat zaken doen met mensen zo begint en taal daarbij helpt, terwijl Ritzen en zijn volgers contacten en relaties functioneel zien: in posities binnen organiserende verbanden. Als je in het leven staat als Jo, ga je na verloop van tijd alles afrekenen in termen van organisaties: geld, budget, doelen, marktmacht, spreadsheets en management speak. Voor je het weet ben je los van de realiteit.
In die realiteit leven mensen hun leven. Ze bekommeren zich niet om zaken, vertrouwen degenen die ze hebben gekozen, om hun inzicht en overzicht. Ze gaan met elkaar om, doen dingen voor en met elkaar, vervelen zich, vieren feest, zetten kinderen op de wereld en genieten van hun groei of hebben er zorgen over. Nog steeds geven ze de ander vertrouwen als ze die voor het eerst ontmoeten, tot het tegendeel blijkt. Steeds meer gaat het hen om de kwaliteit van leven.
In de wereld van Jo geef je niet iemand vertrouwen als je die voor het eerst ontmoet maar denk je erover na hoe je die ander kunt gebruiken en wat voor jou functioneel is. En je gaat na hoe systemen jou kunnen helpen om jouw doelen waar te maken of met het voorkomen van oneffenheden die jij niet vindt passen. Dat dit ertoe leidt dat mensen opgezadeld worden met regels en systemen deert je niet, want jij richt de wereld in naar jouw beeld en daar heb je ook de macht voor die je ook zo gebruikt. Als anderen het anders willen moeten ze maar zien de macht te krijgen.
Als je eenmaal zo begint, groei je in een stadiumgewijze evolutie naar grote hoogten, maar wel in een heel bijzonder klimaat. Het hoogtepunt van zo in de wereld staan vind je inmiddels in de financiële sector waar Goldman Sachs klanten deelnemingen in fondsen aansmeert als heel goede fondsen, terwijl ze tegelijkertijd erop speculeert dat dit fonds down gaat. Dat mag en is voor hen ethisch gerechtvaardigd, want je mag alles gebruiken wat los en vast zit – ook de ander – zolang je maar binnen wettelijke regels blijft. Het is pas fout als je er niks aan verdient. En je zorgt voor systemen die het risico van je overnemen bij financieringen en beleggingen: je gebruikt de credit default swaps. Dan hoef je je niet meer bezig te houden met de inhoud van een belegging of financiering, laat staan wat die voor de klant betekent. De waarde van zo’n swap wordt dan maat voor de risico’s die erdoor verzekerd zijn. Alles kan zo in geld en getallen worden uitgedrukt. Het gaat dan alleen nog om de vraag of je mogelijke verschillen ergens ziet ontstaan en of je die in geld kunt uitdrukken. Of er nou een organisatie onder zit, of voedsel, aandeel of olie, maakt niet uit. Als er een verschil is waaraan je kunt verdienen, stap je in. Volgens Greenspan en Jo een gouden innovatie, volgens veel anderen een ramp.
Vooruit naar vroeger wil zeggen dat je weer ziet wat in de realiteit ontstaat en daar betekenis heeft en krijgt. Natuurlijk met gebruik van Iphone, zonnecel, video, internet, drugs en pillen en wat al niet in het moderne bruikbaar is. Je hebt er politici voor nodig die in de realiteit staan, talen spreken omdat ze zich met mensen willen en kunnen verbinden en weten dat alleen zo zaken, relaties en dingen ontstaan die in en bij de realiteit passen.
Wim van Dinten
Prim 