Column: Doen waar je in gelooft en waar je achter staat

In Nova zaterdagavond een berichtje over leefomstandigheden van middle class Amerikanen in Ohio, Michigan. Het gebied waar auto’s worden geproduceerd: General Motors, Ford. Een vrouw van middelbare leeftijd vertelde dat zij en haar man vlak voor afgelopen kerst te horen kregen dat ze hun baan kwijtraakten. Ze kregen ieder twee maandsalarissen mee. Ze hadden een baan bij een bedrijf dat luxe caravans maakte, maar er werd geen caravan meer verkocht. Reden: de olieprijs. Iemand vertelde dat het lastig is een baan te vinden, zelfs voor vakantiewerk. Op een baantje bij McDonald’s komen tientallen mensen af. Besparen is de leus. Waarop? vroeg de journalist. Op eten, vakantie en benzine, was het antwoord. De grens kwam al in zicht. De journalist liet niet zien hoe de prijsstijging van benzine heeft toegeslagen. Dat is lastig op tv, maar daar gaat het natuurlijk om. Daarom een indruk.

Een Amerikaan betaalt voor een liter benzine nu ongeveer de helft van de prijs die wij betalen. Erg goedkoop, vinden wij. Maar het is niet ongebruikelijk dat iemand een baan heeft op 100 km afstand van waar hij woont en zijn partner idem. Ze rijden samen 400 km per dag, zeg vijf dagen per week. In auto’s die 1 op 8 verstoken. Zo gebruiken ze 50 liter per dag tegen zo’n 90 dollarcent. Ofwel 45 dollar per dag. Doe daar nog wat kilometers bij voor boodschappen, bezoek aan familie en vrienden en je komt aan zo’n 250 dollar per week, 50 weken per jaar. Dat kost 12.500 dollar aan benzine. De prijs verdubbelde in een jaar, dus ze geven nu 6000 dollar meer uit aan benzine dan een jaar eerder. In een land waar mensen niet of nauwelijks sparen, op krediet leven en voor hun oudedag zorgen via beleggen en de waardestijging van hun huis, is dat bedrag een duw die ze (net) niet meer kunnen opbrengen. Ze zullen willen verhuizen, dichterbij hun werk willen wonen, maar hun huis verkopen is lastig als dat met 10-15% in waarde is gedaald en je erop moet toeleggen. De beurs daalt bovendien. Gevolg: mensen zijn pessimistisch over de toekomst. Bedrijven raken hun producten niet meer kwijt. De malaise breidt zich uit. Er is een negatieve spiraal ontstaan, die een infrastructureel karakter heeft: kijk je vanuit duurzaamheid, dan zie je dat woonwijken verkeerd liggen, net als winkelcentra. De infrastructuur is op olie gebaseerd: vliegen en autorijden. In het zuiden is de werkgelegenheid minder sterk met benzine verbonden, maar de manier van leven des te meer: ga naar Phoenix Arizona, waar ze niet kunnen leven zonder airco’s die 24 uur per dag aanstaan.

De effecten van de hogere olieprijs en bezuinigingen worden zichtbaar. De Amerikanen gebruiken nu iedere dag 800.000 vaten olie minder dan een jaar ervoor. Maar wat Amerikanen besparen, wordt door Aziatische landen als behoefte overgenomen, waarmee het overaanbod van olie voorgoed voorbij is. Nieuwe bronnen worden aangeboord, oude drogen op. Specialisten zeggen dat er nooit meer dan 100 miljoen vaten per dag naar boven kunnen worden gehaald. En dat de overschakeling op elektriciteit veel tijd zal vragen.

Veel Amerikanen raken voorbij de grens van hun mogelijkheden: die kunnen zelfs hun hypotheek niet meer betalen. Het land is op een keerpunt. Het zal infrastructureel anders moeten, fundamenteel anders moeten. We maken het einde van een tijdperk mee.

Het verbazingwekkende is dat je dat niet kunt opmaken uit de journalistieke commentaren. En ook niet uit de verhalen van ministers of bestuurders van grote organisaties. En Planbureaus? Die doen alsof dit een tijdelijke dip is. Maar ze stellen inmiddels wel elke twee of drie maanden hun voorspellingen bij. Het toont het faillissement van instituten die claimen in deze tijd te kunnen voorspellen.

Op bijna elk terrein kun je nu een omslag zien: in de sport, politiek, het onderwijs, om er maar een paar te noemen. In eerste instantie blijven mensen zo lang mogelijk doen zoals ze deden. Maar steeds meer mensen ervaren hoe ze zijn vastgezet door gewoonten, verplichtingen, verantwoordelijkheden, en dat die niet helpen om andere wegen in te slaan. Ze voelen angst voor verandering, angst om niet meer hun status en levensstijl te kunnen onderhouden. En de notie sijpelt binnen dat hun kinderen het wel eens slechter zullen kunnen hebben dan zijzelf. Iedereen ervaart dat we een kanteling hebben bereikt. Je kunt daar het best mee omgaan door te handelen naar waar je in gelooft en te doen waar je achter staat. Dat je tegen de gewoonten van jezelf en van de groepen waarin je leeft en werkt, in durft gaan. Dat je je angst overwint om het anders te gaan doen. Wij bij stichting Sezen willen graag mensen ontmoeten die hun overtuiging volgen, hun authenticiteit koesteren, die door de stroom van gewoonten en angst heen zwemmen, om hen te helpen de overkant te bereiken.

Wim van Dinten

Column: Wie een kikker in koud water zet en dat geleidelijk verhit, houdt een gekookte kikker over…

Ton, mededocent in de leergang van Sezen, liet me een filmpje zien om het waarnemen (of juist niet waarnemen) van geleidelijke verandering te illustreren. Het is een fragment van een boerderij waarin niets lijkt te veranderen. We hebben de beelden wel vijf keer bekeken, maar desondanks kon ik niet onderscheiden wat er in het filmpje veranderde. Alles bleef in mijn ogen hetzelfde.
Ik gaf op en Ton liet een tweede fragment zien waarin het eerste en het laatste beeld van het filmpje snel achter elkaar werden afgewisseld. Iets op de achtergrond was wezenlijk veranderd. Ik kon niet geloven dat ik zoiets over het hoofd zag. Toen terug naar het hele filmpje. Nu zag ik het! Alsof je met andere ogen kijkt.

Geleidelijke verandering is lastig om te zien. Een deelnemer uit onze leergang wilde graag dat zijn rationaliteit minder dominant werd in zijn doen en laten. Op een ochtend zei hij dat hij nog niet goed zag hoe hij in de loop van de cursus veranderd was. Ik zei hem dat hij enorme stappen had gemaakt om zijn rationaliteit een andere plaats te geven.

Een paar dagen eerder maakte hij kennis met Barbara. Zij laat mensen met haar paarden werken om hen te laten ervaren wat authenticiteit is.
De paarden zijn imposant, groot en sterk. Sommige mensen worden er bang van: “Als je erachter gaat staan dan word je zeker getrapt! Nee, laat mij maar toekijken. Ik durf niet.” Ook deze cursist had aanvankelijk moeite zich over te geven aan het hele gebeuren. Hij deed wel mee, maar bleef op afstand.

Barbara liet hem deze dag een andere wereld zien. Ze nodigde hem op een natuurlijke manier uit dichterbij te komen. Ze verleidde hem, zonder te forceren. Hij werd gedurende de ochtend opgenomen in de rust van de omgeving, van de paarden. Er hoefde niets. Hij mocht gewoon ‘zijn’.
Langzaam veranderde zijn houding. Hij werd zachter. Zijn schouders zakten. Hij lachte uit zichzelf, kon zich vrijer bewegen. Hij deed niet iets omdat het moest, maar omdat het paste. Waar een aanraking eerst doelgericht was, werd deze steeds aandachtiger, in het moment. Ook het paard werd er rustiger van. Zijn medecursisten zullen zich het beeld van hem rustend tegen het paard herinneren, zijn armen uitgestrekt, zijn hoofd op de rug, zijn ogen gesloten, als een kind na een dagje strand.

Twee dagen later, op de ochtend dat ik hem sprak, zag hij z’n eigen verandering al bijna niet meer. Het bleek moeilijk om dat moment vast te houden. Hij zat weer in z’n hoofd: wilde begrijpen wat er was gebeurd om er iets mee te ‘kunnen’ en zag niet dat die manier van kijken hem juist vastzette, hem belemmerde te groeien. Iemand anders, ongehinderd door alles wat er voor hem toe deed, moest hem helpen te zien wat hij deed en wat hij niet zag.
Soms heb je een ander nodig om verder te kunnen. Zullen we elkaar daarin blijven helpen?

Door Georg Hubner

Zie ook: Buitengewoon Barbara

Column: Over de top

Toen de afgelopen week een bericht in de media verscheen van VNO gerelateerde bedrijven die een nieuw te vormen regering opriepen meer aandacht te geven aan het milieu en vooraanstaande mensen uit de vliegtuig- en oliesector er onderdeel van bleken uit te maken dacht ik: eindelijk komen onze voormannen in het geweer voor het milieu. Ze vinden kennelijk dat er belasting moet komen op kerosine. Dat we de CO2 die de Chinezen en Indiërs produceren in de Nederlandse bodem moeten pompen als die lui het daar niet doen. Het is wel een druppel op de gloeiende plaat, het kost ons wel een paar centen, maar je moet wat over hebben voor schone lucht,….. nietwaar? En je leert er nog wat van zodat je nieuwe technologie misschien ook elders kunt gebruiken. En de bedoeling is toch prachtig? Het sluit aan bij de oproep van Gore en Clinton, en ook de Postcodeloterij steunt hun initiatieven. Prima toch!

Wie de oren gebruikt hoort oorverdovend hoe 2,5 miljard mensen in Azië de weg naar economische vooruitgang oprukken. Die weet dat per maand in China een kolengestookte elektriciteitscentrale wordt geopend met grote gevolgen voor de CO2-uitstoot. Die ziet dat China alle continenten afschuimt om grondstoffen te bemachtigen. Die bemerkt dat de Chinese en Indiase regering gebukt gaan onder hun eigen milieuprobleem. Het is bizar om het milieuprobleem vanuit een nationale optiek te benaderen. Dat weten de vertegenwoordigers van de vliegtuigsector ook. Zij weten dat belasting op kerosine niet door de Nederlandse regering kan worden opgelegd. Het zal hun een veilig gevoel geven om te kunnen meedoen met de oproep. Maar de oproep laat vooral zien dat de toppen van grote organisaties hun Gevoel voor Realiteit zijn kwijt geraakt.

Dat verlies van gevoel voor realiteit komt niet alleen in dit voorbeeld tot uitdrukking, hoewel je het zo grotesk niet vaak tegenkomt. Het wordt al enige tijd ervaren in de mensonvriendelijkheid van grootschaligheid, de dwang van ict systemen, de milieuvijandigheid van veel technologie, de technocratische aanpak van de econoom. Het gaat gepaard met verlies van oog voor specificiteit, situationele gebondenheid, gebrek aan sensibiliteit om te kunnen herkennen wat alleen in evolutie ontstaat.
Juist dit jaar neem ik waar dat er een revolutie opkomt in allerlei organisaties. Die ziet er nu nog uit als een schreeuw: wij medewerkers uit de tweede en derde managementlaag en wij op de vloer van de organisatie die haar verbindt met de buitenwereld, wij kunnen niet meer de resultaten leveren en de systemen maken die de top ons vraagt. Help het gevoel voor realiteit terug te geven.

Intussen voegen steeds meer van hen daar aan toe: “en we willen het ook niet meer.” Ze verlaten de tent, gaan niet meer bij een andere grootschalige organisatie werken, zoeken naar hun authenticiteit, blijven daar heel dicht bij en gaan aan de gang. Het komt niet uit het niets dat de meest authentieke politici bij de verkiezingen hebben gewonnen. Het gaat weer om Gevoel voor Realiteit, waarbij jij ervoor uitkomt wat voor jou betekenis heeft en herkenbaar wordt voor geestverwanten en voor hen baken en leider kunt zijn.
Het is niet verwonderlijk dat op de flanken van de politiek deze revolutie zichtbaar wordt. De vraag is of de middenpartijen kunnen volgen. Het is voor hen net zo moeilijk als voor de leiding van vooral grote organisaties te moeten erkennen dat hun manier van doen ‘over de top‘ gegaan is.

Door Wim van Dinten