Ik doorzoek bij de al jaren geleden geassimileerde keurslager de voorverpakte vleeswaren en besef ineens dat ik in de vuurlinie van een gesprek sta tussen twee medewerksters van de supermarkt. De ene staat links van me achter de toonbank vlees te sealen, de ander staat het rechts naast me in de vitrine te stapelen.
‘Dus ik zeg tegen Willum, nou juh je weet wel. Zegt hij, ja duhuh! Dus ik zeg, wat nou?’ galmt het van een meter of vijf mijn rechteroor uit. Je mêittt, wat denktie wel, die lange darm. Je mot je eige dur niks vanan trekkuh!’, echoot het mijn linkeroor uit. Ik kijk over de vleeswaren en zie mijn bestaan bevestigd in de glimmende tegeltjes. Ik kijk nog eens naar links en naar rechts, zoek tevergeefs oogcontact, maar hoewel de dames af en toe hun nek strekken om langs mij heen te kijken, wordt het gedrag van Willum verder gefileerd.
Terwijl ik daar zo sta moet ik denken aan een boek van Erving Goffman, natuurlijk niet zo uitgebreid als ik nu ga beschrijven, maar… Afijn, Goffman schreef al bijna 50 jaar geleden ‘The presentation of self in every day life’ (De dramaturgie van het dagelijks leven), waarin hij het gedrag van mensen in allerlei sociale situaties beschrijft en vergelijkt met dat van acteurs op het toneel. Hij introduceert daarbij de termen ‘front region’ en ‘back region’ gedrag. De front region is het podium, er is publiek en in je gedrag hou je daar rekening mee, je speelt een rol. In de back region -back stage- kan je het masker laten zakken, mensen die je daar tegenkomt kennen je, je mag gewoon jezelf zijn. Wie front region gedrag vertoont in de back region, kan arrogant, ijdel of op zijn minst gekunsteld en afstandelijk overkomen. Wie het andersom doet lijkt lomp, onbeschoft, te amicaal of op zijn minst onaangepast. Voor het (niet theater)publiek wordt het vaak leuk als de twee omgevingen ineens door elkaar lopen of zonder medeweten van de spelers met elkaar worden verbonden. Het succes van Bloopers, Poets en Candid camera is erop gebaseerd. Maar ook Eddie Murphy die ineens tijdens de film recht in de camera kijkt en zijn wenkbrauwen optrekt. Of Jan Siemerink die als commentator bij Roland Garros per ongeluk zijn microfoon laat aanstaan en Marcella Mesker aanwijst waar Nick Bolletieri zit; ‘Daar, die dikke.’
De dames van de supermarkt vertoonden back region gedrag in een omgeving die ik als front region beschouw. Ik kom het steeds vaker tegen: in winkels, restaurants, maar ook in mijn werk. Steeds vaker krijg ik jonge adviseurs, verkopers of andere relaties langs, in streepjespak met T-shirt, rode bril en gympies, die zich gedragen alsof ze de senioriteit hebben van iemand twee keer hun leeftijd.
Doet me trouwens weer aan Eddie Murphy denken. Een piepjonge EM: ‘Hoeveel films heb jij nou gemaakt, Henry?’ Henry: ‘Negenennegentig.’ EM: ‘En jij, Gene?’ ‘Negenveertig.’ EM, terwijl hij zijn armen amicaal om hen heen slaat, ‘Beseffen jullie dat wij samen hon-derd-vijf-tig films gemaakt hebben!?’
Nou kan ik een statement maken over het gebrek aan klantvriendelijkheid, maar dat is slechts een verschijnsel dat zich eventueel voor kan doen en waarvan de waarschijnlijkheid toeneemt met mijn eigen normativiteit. Mijn ervaring is dat, zolang mijn houding open is, de meesten beslist niet onvriendelijk zijn. Ja, zelfs vaak meer moeite doen om me te helpen dan de stereotype knipmessende bediende.
Vooral voor jonge mensen is steeds minder vaak de omgeving bepalend voor hun gedrag. Ze zijn gewoon in iedere situatie zichzelf. Voor hen is het een vanzelfsprekendheid: wie niet zichzelf is, is nep. Een wat ouder iemand vindt het een gebrek aan opvoeding. Het is wat het is, beiden staan verschillend in het leven, met elk zijn voors en tegens. De vraag is: Ben je in staat en bereid om het verschil waar te nemen?
Door Rick Dekker
Prim 