Zeggen wat je bedoelt door het tegenovergestelde te zeggen. Met een vleugje humor wordt het ironie, “Goh, Agnes Jongerius, de machtigste vrouw van Nederland. Net op tijd voor de AOW onderhandelingen.” Iets te scherp en het wordt sarcasme, “Nu weet ik waarom Zalm altijd zo hard lachte met dat koffertje boven zijn hoofd. Dat was zijn reiskoffertje”. En als het sarcasme doorschiet, “Weet je hoe je ‘politicus’ op z’n Haags uitspreekt? Uitzuigah!”, wordt het cynisme. Een zeer menselijke eigenschap, maar in Rotterdam willen ze ervan af.
“De gemeente Rotterdam heeft de strijd aangebonden met cynisme op het werk. Ambtenaren kunnen sinds vorige week melding maken van bitter gestemde collega’s, die in hun ogen de werksfeer ondermijnen. Daartoe heeft Rotterdam een digitaal loket geopend, het meldpunt cynisme. […] Van een interne kliklijn is geen sprake, bezweert de woordvoerder van verantwoordelijk wethouder Lucas Bolsius (haven, financiën en organisatie, CDA). De term ‘meldpunt’ is wat ongelukkig gekozen, steunpunt was een betere benaming geweest. Want het gaat niet om personen, het gaat om het gedrag.” (NRC, 15 oktober 2009).
Ik dacht nog, is dit een bericht van een half jaar geleden of valt 1 april erg laat dit jaar (is dit ironie of sarcasme)? Niets van dat alles, gewoon een serieuze poging om te organiseren en ik wil wedden dat de wethouder alleen de beste bedoelingen heeft. Hoe cynisch moet trouwens zo’n woordvoerder zelf zijn als hij het beleid toelicht met (spreek op sarcastische toon uit): “… steunpunt was een betere benaming geweest. Want het gaat niet om personen, het gaat om het gedrag.” Gedrag, mensen en cultuur worden achteloos van elkaar gescheiden en vervolgens verwacht hij dat met het eufemisme ‘steunpunt’, om de totalitaire-bijklank van ‘meldpunt’ te verdoezelen, iedereen om is. ‘Oh, had dat dan meteen gezegd. Nee, dan is het goed natuurlijk! Cynische mensen zijn ziek, die moeten geholpen worden, anders steken ze anderen aan en beschadigen ze de organisatie. En wat kunnen we dan het best doen, even kijken, ja, ik weet het! Laten we een digitaal-loket openen! … Wat insinueert u? Dat er een verband is tussen de manier van organiseren en het toenemende cynisme? Oh ja, nou ligt het zeker weer aan de bestuurders. W.F. Hermans (God hebbe zijn ziel) vond dat er een ironieteken moest komen, omdat je anders niet kon lezen of iets ironisch bedoeld was. Ik geloof dat het hier niet nodig is. Of ben ik al afgegleden naar sarcasme? U begrijpt dat ik me gezien het onderwerp van deze column daar toe geheel vrij voel.
Vandaag meldde het Leidsch dagblad: “Burenhulp in Leiden is definitief mislukt. Niet vanwege een slechte opzet, maar omdat georganiseerde naastenliefde in een stad niet blijkt te werken. […] De Hoge school Leiden deed vooronderzoek, er zou een telefoonlijn komen met een sprekende computer die vraag en aanbod bij elkaar zou zoeken […] Aan vrijwilligers ontbrak het niet […] maar als puntje bij paaltje kwam, bleken de vrijwilligers toch te druk. Dan moest de sprekende computer de volgende op de lijst bellen […] Mensen die een beroep deden op de centrale wilden absoluut dat degene die langskwam, betrouwbaar is. Je wilt geen onbekende binnenlaten. […] Om die reden bleken bestaande netwerken veel beter te werken dan contacten die door een organisatie kunstmatig tot stand worden gebracht. […] Je moet iemand kennen, al is het maar via via. […] Het heeft veel tijd en energie gekost […] maar als het niet werkt, moet je ook de moed hebben om een streep eronder te zetten. We schamen ons er niet voor.”
Mag ik aan de hand hiervan het totale failliet van sociaal organiserend vermogen even samenvatten? Je wilt iets in het sociale organiseren, het mislukt totaal, je weet wat er mis ging en je hebt zelf kunnen constateren wat wel werkt. Vervolgens beweer je dat het niet aan de opzet ligt, zet er moedig een streep onder en schaamt je er niet voor. Geef mij maar aan bij dat meldpunt, ik kan wel wat steun gebruiken.
Rick Dekker
Prim 