Natuurlijke schoonheid

Ingezonden door Rick Dekker

Column: Waar het nu om gaat ervaar je in Zuidhorn

Bij Pauw en Witteman was Kluun. Hij schreef een boek God is gek. Een onderzoek naar de rol en betekenis van religie voor hemzelf. En in deze tijd. Je zag dat Pauw en Witteman zich geen raad wisten met het onderwerp en dat de andere aanwezigen hen verweten geen oog te hebben voor de betekenis die religie voor mensen heeft. Dat ze kennelijk van mening zijn dat mensen die religie serieus nemen dom zijn, niet nadenken. Terwijl steeds meer mensen juist nu op zoek zijn naar betekenisgeving, hun buik vol hebben van de dominantie van rationaliteit.

Eerder deze week stond ik voor een zaal in Zuidhorn. Er waren zo’n kleine 250 mensen. De laatste maanden laat ik in vrijwel al mijn voordrachten zien hoe rationaliteit negeert wat alleen in evolutie ontstaat. Ik gebruik cases uit onze boeken en filmpjes om het te laten zien. Ik laat zien hoe de rationalist alleen betekenis geeft aan invloeden die rationeel aan elkaar te koppelen zijn. Wat je dan negeert, niet ziet. Hoe variëteit verloren gaat. Wat duurzaamheid is als je uitgaat van betekenisgeving. Hoe uitgaan van jezelf en doelen stellen die je rationeel wilt waarmaken nu het adagium is en huishoudt als rationele methode van organiseren. Hoe dat er uitziet bij dienstverleners: in de zorg, bij banken, verzekeraars, de hele overheid, enz. Hoe je voorspellend vermogen verliest als je geen evoluties ziet en denkt dat zelfs wat alleen in groei kan ontstaan maakbaar is.
Zo ook in Zuidhorn. De zaal was muisstil, ik had echt contact en werd bedankt met groot applaus. Daarna stond de gastheer op om mensen uit te nodigen vragen te stellen.

Zoals gebruikelijk doen mensen dat niet direct. Ze zijn nog bezig met wat ze gehoord hebben een plekje te geven. Ik zag de gastheer dralen en zich ongemakkelijk voelen. Plotseling was er een mevrouw in de zaal die riep: “U heb het woord evolutie gebruikt. Dat vind ik vreselijk.”
Opnieuw muisstil. De gastheer keek me beschroomd aan en gaf me het woord.

Ik zei dat ik Darwin niet had genoemd, geen enkele keer verwezen had naar The Origin of species. Ze zei: “Dat is waar” op een toon van: “dat had er nog bij moeten komen.” Ik vroeg haar of ze kinderen had. “Wel negen.”
“Zo” zei ik, “dan hebt u gevoeld hoe ze geboren werden, hoe ze u leerden herkennen, hoe belangrijk geur en warmte voor hen is. Hoe ze gezichten gaan herkennen, hun armen en benen gecoördineerd leren te gebruiken. Hoe ze zo rond hun vierde jaar taal heel snel onder de knie krijgen. Heeft uw man ooit gezegd: “Nu wil ik weleens dat ze al aan het eind van het tweede jaar goed kunnen praten.” Nee. Natuurlijk niet. U weet dat dat niet gaat. Je kunt niet construeren wat alleen in groei kan ontstaan.”
Ik zag haar knikken. Ik ging verder. “Ik zou een student kunnen vragen om hier naartoe mee te komen en waar te nemen wat er vanavond gebeurt met u allen tezamen. Je ziet dan dat er coalities ontstaan van mensen die het wel en niet met me eens zijn of thema’s verder willen uitdiepen. Want ook u allen tezamen bent in een evolutionair proces met elkaar aan de gang. Maar u gaat uit elkaar en de evolutie valt terug, alhoewel er iets zal ontstaan dat we niet zullen zien maar mogelijk na verloop van tijd als het gegroeid is zullen waarnemen. Of u wilt of niet. Wat in wisselwerking ontstaat, is evolutie. We kunnen niet zonder. Het is het leven van alle dag. De vraag is of je in staat bent er zo naar te kijken.”

Ik kreeg na dat antwoord opnieuw een ovatie. De voorzitter stopte direct het vragen stellen, het bleef bij deze ene roep. Er kwamen mensen naar me toe die zeiden dat ze enorm blij waren met het verhaal, maar vooral met het antwoord. Ze zien wat evolutie is. Dat het erom gaat dat je open waarneemt wat er gebeurt, want dat is het leven van alle dag. Dat je daar taal aan verbindt en groei kunt zien als evolutie. En dat je ziet hoe kostbaar dat is. Dat het daar nu in deze tijd om gaat. Een paar mensen zeiden dat ze dit ervaren als een oefening in religie.

Ik heb de mevrouw van de vraag niet meer gezien, maar ik moet steeds aan die mensen in die zaal denken en aan de sfeer die inderdaad religieus voelde. Misschien moeten Pauw en Witteman wat vaker de provincie in, want in het Mediapark kom je dit soort mensen als in Zuidhorn nauwelijks tegen.

Wim van Dinten

Column: Stayin’ alive

Peter komt zachtjes zingend binnen, ‘Stayin’ alive, stayin’ alive, haa, haa, haa, haa, stayin aliiiiiiive…’ ‘Peet, dat doet me denken aan dat domme blondje.’ ‘Hoezo?’ ‘Nou, die had altijd een koptelefoon op en toen ze die een keer moest afzetten viel ze dood neer. Uit de koptelefoon kon je nog zachtjes horen: “adem in, adem uit, adem in…” Zoiets was jij ook aan het doen: blijf leven, blijf leven. Wist jij trouwens dat als je een menselijke of dierlijke cel isoleert, hij zichzelf uitschakelt. Ook als je de normale omstandigheden in het organisme nabootst. Hij gaat niet dood, maar pleegt zelfmoord. Gereguleerde celdood heet dat of op z’n oud Grieks apoptose. Daarom moeten ze bij in vitro experimenten ook zorgen dat ze dat gen uitgeschakeld hebben.’ ‘Zo, wat ben jij weer bijdehand Dekker. Bestel liever een biertje.’ ‘Kan jij zingen en drinken tegelijk dan?’

Toch is het frappant dat zo’n cel zichzelf uitschakelt, dat kan alleen maar met zijn omgeving te maken hebben. Een cel denkt niet, kan zichzelf geen instructie geven. Als we God als de grote horlogemaker buiten beschouwing laten, moet het dus een patroon zijn dat in evolutie is ontstaan. Zeker vijftien jaar geleden zag ik een programma, waarin een biologe vertelde dat ze er pas recentelijk achter waren gekomen dat een cel zich uitschakelt als hij geen signalen van zijn omgeving meer krijgt om te blijven leven, stay-alive-signalen laten we maar zeggen. Ze vertelde het als een paradigma-shift, alsof ze voor het eerst besefte dat er geen coördinerend mechanisme kon zijn. Zelfs tijdens de ontwikkeling van zygoot tot embryo en verder plegen cellen ‘gereguleerd’ apoptose. Kennelijk hebben ze een rol in de ontwikkeling, maar zodra die uitgespeeld is stelt de omgeving geen prijs meer op hun aanwezigheid en vallen ze weg, de letterlijke betekenis van apoptose. Zo is in het ontstaan van ieder organisme de door de evolutie afgelegde weg nog te herkennen als een tekening waar eindeloos over heen getekend is.

Soms gaat er tijdens de ontwikkeling iets mis. Dan zitten je tenen aan elkaar bijvoorbeeld, omdat de cellen die ze van elkaar zouden moeten scheiden, maar bleven leven, bleven kleven. Met de ‘ontdekking’ van apoptose besefte men dat dit ook in het ontstaan van een tumor een belangrijke rol moest spelen. Zo’n cel heeft de signalen van zijn omgeving niet meer nodig, is daar ongevoelig voor geworden. Als je beseft dat het geen op hol geslagen reproductiegen is, maar een uitgeschakeld zelfmoordgen ga je toch anders kijken.

Vorige week mochten de Ieren stemmen over de ratificering van de Europese grondwet, eh…, ik bedoel verdrag. Hè, ik vergis me iedere keer. De Ieren stemden net als de Fransen en Nederlanders tegen. Niet tegen het verdrag, want de meesten weten niet wat erin staat, maar tegen het Ratchet-effect. Wiki: The ratchet effect [Niet te verwarren met het Nurse-Ratched-effect] is the commonly observed phenomenon that some processes cannot go backwards once certain things have happened, by analogy with the mechanical ratchet that holds the spring tight as a clock is wound up.

Direct na de uitslag verklaart Barbarosso dat het verdrag niet dood is. ‘s Avonds kijk ik naar de BBC waar een journalist in een verademende Ischa Meijer stijl aan een woordvoerster van de EU vraagt: ‘You say the treaty is not dead, but what do European citizens have to do to kill it?’ Het antwoord kwam niet; eerst analyseren, gewoon doorgaan met het ratificatie proces, bla, bla, bla. Hij herhaalt zijn vraag, maar ze luistert totaal niet, houdt nog een keer haar eigen verhaal. Ik denk: ‘Hé dat is grappig, daar hadden we het net nog over: apoptose.’

Door Rick Dekker

Column: Dynamisch organiseren

Iemand die op elk moment van de dag zijn gsm bij zich draagt en aan heeft staan is de hele dag te traceren. Dat geeft nieuwe mogelijkheden. Je kunt bijvoorbeeld zien hoe snel mensen van de ene cel naar de andere in het mobiele netwerk overgaan. Files zijn zo te lokaliseren, maar ook de taxi- of vrachtwagenchauffeur kun je volgen. Het is alsof in mensen een chip is ingebouwd, maar dan op vrijwillige basis door henzelf meegesleept met de mogelijkheid die aan en uit te zetten. Zo worden verplaatsingen van mensen door systemen waarneembaar. Iets soortgelijks gebeurt met wat we doen op internet. Er ontstaan verplaatsingen, paden en patronen die voor Google maatlat zijn om aan te geven welke informatie belangrijker is.
Er ontstaan steeds meer nieuwe toepassingen die zijn gebaseerd op het herkennen van patronen die mensen maken. Het laat zien dat ic-technologie heel ver in onze leefwereld is binnengedrongen. De droom van veel marketeers in de retailsector is dat we direct herkend worden via wat we kopen, zodat je daarvan gebruik kunt maken om de omzet nog verder te laten stijgen.

Veel interessanter is dat we juist de dynamiek die ontstaat kunnen volgen en daarop kunnen anticiperen. Je probeert bijvoorbeeld Google Ad-words uit en volgt wat wel en niet werkt. In plaats van een advertentie in een krant waarvoor je heel veel geld betaalt, zet je sleutels op punten waar mensen langs surfen van wie je denkt dat ze belangstelling voor je hebben. De kans dat je daarmee mensen bereikt die geïnteresseerd zijn in wat jij te bieden hebt, is veel groter dan bij een krantenadvertentie. Wij hebben dat verschil een keer getest en kwamen uit op een factor honderd in het voordeel van Ad-words. En dan heb ik het nog niet over de resultaten die voortvloeien uit het feit dat je gevonden wordt. Als je die meeneemt kom je nog veel hoger uit.

Het interessante is dat bij dynamisch organiseren kennis minder belangrijk is dan slim proberen en kijken wat werkt. De deskundige heeft het nakijken, want de patronen die je kunt volgen hebben een grotere voorspellende waarde en zijn altijd actueel en ‘bij’. Ze zijn gebaseerd op aantallen en zeggen niet alles over kwaliteit. Dus de klanten die je op je site krijgt zijn wellicht anderen dan je zou willen hebben. Maar ook daaraan kun je sleutelen. Wie eenmaal de overgang maakt naar het volgen van processen raakt gefascineerd. Het werkt verslavend. Maar om die stap te zetten moet je wel een andere manier van doen en kijken ontwikkelen. Je ziet dat veel mensen daar moeite mee hebben.

Ik moest hieraan denken toen ik de winst van Google zag: iets meer dan een miljard dollar. Ongeveer de helft van de omzet. Die winst zal verder stijgen, want het is nog maar een begin. Steeds meer mensen zullen overgaan op het volgen van patronen, overgaan op dynamisch organiseren. Als je dit beseft begrijp je hoe verouderd allerlei bureaucratieën zijn: die zijn gebaseerd op administratieve statische systemen, die inmiddels al decennialang meegaan en veel onderhoud vragen. Dit in tegenstelling tot de software, de nieuwste technologie en het dynamisch programmeren waarvan Google gebruik maakt. De vraag is of de overheid als bekendste bureaucratie de overgang kan maken naar dynamisch organiseren. Maar ook of wij dat accepteren. Juist nu veel mensen de overheid meer als vijand dan als vriend ervaren, is de kans daarop erg klein. Er lijkt geen andere uitkomst te ontstaan dan een afbouw van de bureaucratie en een overgang op stelsels waarin mensen gewoon met elkaar dingen doen in plaats van zich door een overheid te laten dwingen. De komende vier jaar zal dat effect steeds meer zichtbaar worden. Er ligt een mooie toekomst in het verschiet voor iedereen die daarop anticipeert.

Door Wim van Dinten