Twee weken op vakantie geweest op ons vaste stekkie in de Dordogne. Het ontspannen lukte dit jaar minder dan anders. Eerst was er nog een Franse bruiloft (dat duurt twee dagen: de eerste dag voorbereiden, ’s avonds het feest, de volgende dag alles opruimen en de restjes opeten en –drinken). Toen kwam er nog een voorstel voor journalistieke vernieuwing langs, dat zo interessant, prikkelend en relevant was dat je er als vanzelf ingezogen werd en mee bezig bleef. Voor je het weet ben je halverwege de eerste week en heb je nog 10 dagen om te ontspannen. Belangrijk voor mij, want alleen in zo’n volkomen ontspannen toestand komen bij mij de mooiste ideeën voor columns opborrelen. Dat werd aanpoten dus.
U begrijpt dat het niet gelukt is. De laatste dag ben ik nog achter mijn laptopje gaan zitten en heb zitten wurmen met een column over ons begrip van ruimte. Uitgangspunt was dat de beleving van ruimte – en dan heb ik het niet over de fysische-XYZ-ruimte van de geometrist, maar over zintuigelijke en spirituele ruimte – in een sociaal-rationele cultuur heel anders is dan in een zelfreferentiële cultuur. Ik wilde beginnen met Einstein die ons begrip van ruimte uit het lineaire heeft gehaald. Bij wijze van grap had ik al bedacht dat ik een fictieve Einstein de vraag “Waarom zijn de bananen krom?” had kunnen laten beantwoorden. Maar dat is dus niks geworden. Daarna wilde ik het lineaire begrip van ruimte nog wat verder oprekken door stil te staan bij de morfologische velden van Sheldrake. Interessant daaraan is namelijk dat de man een zo radicaal andere kijk op de wereld heeft – en in zijn hoofd dus kennelijk erg veel ruimte – dat het niet belangrijk is of zijn ideeën hout snijden, maar dat ze op zich al ruimte krommend zijn.
Voor wie me een beetje kwijtgeraakt is: Sheldrake draait het ontstaan van vorm, het innemen van ruimte, om. Hij kijkt er niet naar als een stapeling van moleculen of atomen, die niet anders kunnen dan de fysisch-temporele vorm aan te nemen die ze aannemen, omdat … ja, waarom eigenlijk? Ik vraag u weer: Waarom zijn de bananen krom? Sheldrake stelt of introduceert de notie dat de vorm die iets aanneemt een dimensie ofwel een morfologisch veld is. En dat deze vorm, eenmaal ontstaan, morfologisch resoneert door ons universum en daarmee iedere andere manifestatie in hetzelfde fysisch-temporele spectrum stimuleert. Hij beperkt de manifestatie van morfologische velden overigens niet tot het materiële maar gebruikt ze ook om, geheel volgens de recent gecertificeerde Goede Popperiaanse Wetenschaps Praktijk (GPWP), te onderzoeken of het niet (of wel) een morfologisch veld is waardoor een duif honderden kilometers terugvliegt om feilloos op zijn jong te landen. Of waarom een hond lang vantevoren weet wanneer het baasje de deur tegen zijn kop aan gaat knallen. Afijn, daar moeten we het dan maar een andere keer over hebben (of lees zelf eens een boek!)
In mijn hoofd klonk het allemaal zo logisch. Ik was ontroerd over de mooie omgekeerde symetrie die zich lijkt te openbaren in de ruimte die je als het ware wordt gegund in een sociaal-rationele (sr) cultuur, een soort sociaal morfologisch veld bestaande uit normen en waarden die je van buitenaf opgelegd worden door de gemeenschap, versus de ruimte die je kan innemen of moet veroveren in een zelfreferentieel (zr) gedomineerde cultuur, waarin je ruimte slechts wordt beperkt door je eigen mogelijkheden en iedereen zijn eigen persoonlijke morfologische veld ontwikkelt of – voor wie het sociale nog niet helemaal los kan laten – de resonantie van zijn held gebruikt.
Tussendoor kon ik dan nog strooien met de zoveelste geheel in tegenspraak met de Zeitgeist (klinkt mooi in het duits, nicht?) zijnde sr-oplossing van Bos, voor het beperken van de (bonus)ruimte van bankiers. Of hoe de Anglo-Saksische manier van organiseren, met zijn starre doelen, alle (speel)ruimte voor innovatie om zeep helpt. Of waarom de problemen rond roken in de kroeg juist nu ontstaan. Enzovoort, enzovoort. Ik had zelfs al een prachtige uitsmijter: een nieuwe moraalfilosofie over ruimte! En als ik de flauwe woordgrap over Kant zou kunnen onderdrukken zou het mijn naam voorgoed vestigen. Mais excusé, het zal voor unnen andere keer zijn hè.
Rick Dekker
Prim 