Wat je mocht verwachten gebeurt nu: het verval dat begon met de bancaire crisis en gevolgd werd door een economische, is de volgende fase ingegaan: bestaande organisatiemodellen waarmee gewerkt wordt verliezen hun fundament. Dat is denk ik de belangrijkste reden dat organisaties en leiders niet in beweging komen. De NRC deed verslag van een onderzoekje van KPMG. Ze hadden geconstateerd dat met name Nederlandse ondernemers niet in beweging komen, niet in staat zijn tot innovatie en verandering van strategie. Waar Indiase en Chinese ondernemers wel in slagen, blijven Europese ondernemers achter, vooral de Nederlandse.
Dit beeld kreeg ik ook terug van mensen die de afgelopen maanden met organisaties in aanraking kwamen. Een bankier vertelde dat alle bedrijven die bij hem langskwamen om geld vroegen, want ze raakten door hun liquiditeit heen. De wedervraag van de bank was: hoe ziet uw plan eruit om de problemen tegemoet te treden en waar wij vertrouwen in kunnen hebben? Van de 100 waren er 2 die met een strategisch plan terugkwamen. De rest was daar niet toe in staat. Hij voegde eraan toe: “Ik heb zelfs de indruk dat ze de vraag niet eens begrijpen.” Hij zei dat de bank zelf ook nog wel een aantal echte veranderingen moest ondergaan.
Wat ons vooral opvalt is, dat de leiding van veel organisaties – ook (semi-)overheden, en politieke partijen – niet meer in staat lijken waar te kunnen nemen wat er aan de hand is. Noch in hun omgeving, in de samenleving, hun organisatie of in de markt. Terwijl anticiperen daarmee begint. Zodra ze op hun netvlies krijgen wat er speelt, zeggen ze: “Ahh. Nou zie ik het.” En besluiten dan als volgende stap om er intern over te praten. Ze vallen terug op vertrouwde manieren van doen. Pas als ze de botsing of de misfit met de omgeving ervaren, zie je ze weer. Meestal breekt dan pas door waar de veranderingen over gaan en zijn ze bereid om stappen te zetten.
Een voorbeeld. Andrew Marr vroeg zich 7 juni in zijn actualiteitenprogramma af, waar de inkomsten vandaan moeten komen om journalisten te blijven betalen. Een van zijn panelleden was hoofdredactrice van een blad met 2 miljoen abonnees. Ze zei dat als de huidige crisis voorbij was de inkomsten uit advertenties wel weer zouden herstellen. Hij keek haar aan, zei niks. Haar antwoord is typerend voor veel leiders op dit moment: ze denken dat dit een tijdelijke inzinking is. Ze zien niet dat we te maken hebben met een verouderde infrastructuur die op haar laatste benen staat. Zo had die mevrouw kennelijk niet op haar netvlies dat adverteren via ads op zoekmachines voor het Midden- en Kleinbedrijf een factor 40 tot 50 effectiever is dan adverteren in een krant of op tv. Opmerkelijk is dat ze wel wist dat in de VS nu elke week een krant ophoudt te bestaan. De instorting ziet ze, maar de invloeden die eraan ten grondslag liggen worden niet in relatie gebracht met de eigen organisatie.
De kern van de infrastructurele veranderingen is in een metafoor uit te drukken. Een telefoongesprek werd vroeger mogelijk door een verbinding te maken tussen 2 punten en over die verbinding signalen te zenden. Zo verbinding maken is alleen nog in bijzondere gevallen zinvol en bedrijfseconomisch verdedigbaar. De state of the art in technologie is, dat wat de beller zegt in pakketjes wordt geknipt. Elk pakketje gaat via een netwerk – in principe in een voor elk pakketje verschillend pad – naar het punt van ontvangst. Daar worden al die pakketjes in de goede volgorde achter elkaar gezet. De infrastructuur die we hadden is ermee overbodig geworden.
Plak dit als metafoor op organisaties. Mensen vinden elkaar, maken verbinding, communiceren, komen tot samenwerken, waar ze ook zijn. De energie- en informatie-infrastructuur wordt eencellig. Uiteindelijk worden alle bijdragen ergens samengevoegd tot een beoogd resultaat. Mensen over afstanden samenbrengen om hun activiteiten te coördineren doe je alleen nog als het echt niet anders kan. Kantoorgebouwen houden we over. Het maken van modellen en alles daarin uitdrukken is uit. Wonen, werken en carrière maken komen in een nieuw en ander perspectief te staan.
Organiseren wordt aangaan van dynamiek, met meerdere dingen tegelijkertijd bezig zijn. Vrouwen kunnen dat in het algemeen gemakkelijker dan mannen. Je moet open zijn. Wie open is kan zoeken en luisteren, vindt een weg. Wie geïnspireerd is gaat vanzelf verder. Je kunt aantonen dat op die nieuwe weg ook de oplossing schuilt van de grote problemen van deze tijd. Er liggen enorme kansen.
door Wim van Dinten
Prim 