Misschien kijk ik veel tv, maar deze week heb ik 7 programma’s voorbij zien komen over dik zijn. Niet over ‘gewone’ dikke mensen, maar ziekelijk dikke. Het waren vooral programma’s van de RTL’s van deze wereld: met beelden van extreem overgewicht. Een man van 343 kilo. Wist je dat dat net zoveel is als het gewicht van 2 volwassen gorilla’s? En dat in de VS 12 miljoen mensen lijden aan ziekelijk overgewicht? Dat daar 65.000 mensen per jaar sterven aan obesitas?
Die man van 343 kilo werd met een lier en 6 mensen in bed getakeld. Het kostte 2 uur om hem van de ambulance in zijn bed te krijgen. Na 3 maanden lijnen en fysiotherapie kon hij met hulp van slechts 2 mensen zijn bed uitkomen. En 1 meter verderop gelijk uitpuffen op z’n stoel. Of wat te denken van afgrijselijk gezwollen benen en wonden die niet meer dichtgaan: close-ups en na de reclame weer een nieuwe close-up. Een moderne vorm van griezel-tv, met titels als ‘shock doc’, of ‘de vrouw van 285 kilo’. Die beelden trekken als een gek: als je er al zappend langskomt, blijf je toch even kijken. En ontzetting, meelij, afschuw, intrige, of een geruststellend naar jezelf van ‘dan valt het bij mij toch mee’ maakt zich direct van je meester.
Wat me opvalt is dat ook de serieuzere tv-programma’s vooral beelden laten zien van dikke mensen en maar weinig praten over achtergronden of de complexiteit van dit probleem. Terwijl het probleem gigantisch is. Naast het feit dat er veel geld aan verdiend wordt door fabrikanten van low-fat producten, rolstoelen van 1 meter breed en ontslakkingsklinieken, is er veel leed. Amerikaanse artsen spreken van een epidemie en stellen dat voor het eerst in hun historie er nu een generatie opgroeit die ongezonder is dan de daaraan voorafgaande. Mensen met obesitas zijn veelal depressief, komen in een steeds groter sociaal isolement, komen in meestal in spiralen waar ze zelf niet meer uitkomen.
Terwijl bij velen het beeld leeft dat het vooral een individueel probleem is: elk pondje gaat door het mondje. En als je maar genoeg wilskracht hebt, moet het je lukken af te vallen en een gezonder leefpatroon te ontwikkelen. De voorbeelden zijn er. Maar veel meer voorbeelden laten het tegenovergestelde zien: 95% van mensen die afvallen komen erna weer aan. En vaak zelfs meer dan ze waren afgevallen.
Zijn we zoveel dommer geworden of minder wilskrachtig? De afgelopen decennia hebben we juist veel meer kennis vergaard over dik zijn, calorieën, het nut en het plezier van bewegen. Tijdschriften over gezond eten en discussies over genetische en psychische oorzaken van obesitas zijn ‘hot’. Gezond eten is een onderwijsthema, gezondheidswetenschappen een geaccepteerde studierichting. Ook zijn veel meer mensen zelfstandiger, zelfbewuster en meer met hun lichaam bezig dan vroeger.
Het ligt niet alleen aan die individuen. Kijk eens goed om je heen: het was nog nooit zo gemakkelijk om aan eten te komen. En het was nog nooit zo moeilijk om op gewicht te blijven. Met één telefoontje liggen de Pizza Expressen en Li Changs aan je voeten. Snacks op scholen, frietkarren dichtbij op de parkeerplaats, handige magnetronmaaltijden, het verslavende van computerspelletjes, het aanbod in supermarkten. Drukke steden met mooie autowegen, genoeg zakgeld of een leuk baantje om een brommer bij elkaar te sparen, ouders die op onregelmatige tijden werken, toegenomen mobiliteit en afstanden tussen werk en woning. Maar ook hoge gebouwen met liften, de groei in mobiele telefoons, haast en volle agenda’s, het groeiende aanbod in kleding voor grote maten, bladblazers en veegwagens, thuisbrengservice van de supermarkt, goed geïsoleerde huizen, nieuwbouwwijken in nieuwe polders.
Allemaal losse elementen die elk op zich positief kunnen zijn. Maar die tezamen omstandigheden scheppen die sterker op je psyche en spijsvertering inwerken dan de meeste goede voornemens. Het komt niet alleen aan op individuele wilskracht, maar op een gezamenlijke inspanning om onze manier van leven te veranderen. Elke context brengt alleen maar de verschijnselen voort die daarin passen (doordenkertje). Of praktisch gezegd: een gezond leefpatroon kan zich alleen maar ontwikkelen in een gezonde omgeving.
Door Imelda Schouten
Prim 