Vraagt u zich weleens af hoe u uw zin kunt krijgen terwijl u afhankelijk bent van de welwillendheid van anderen? Doe dan een cursus procesmanagement. Wie bestuurskunde studeert in Rotterdam of Amsterdam wordt grondig geschoold in deze op Machiavelli gebaseerde discipline. Waar het in het lineaire projectmanagement gaat om alles expliciet maken en binnen budget en op tijd het SMART geformuleerde doel behalen, hou je bij de procesbenadering de kaarten vooral op de borst. Je grijpt kansen als ze langskomen, je wheelt en dealt. Je duwt een beetje hier, trekt een beetje daar. Je bent slim, maar laat anderen voor je werken. Je sondeert je netwerk, trekt aan touwtjes, en ruilt gunsten in. Je blokkeert de een en steunt de ander. Als niemand geïnteresseerd is in jouw issue dan verhoog je de ‘sense of urgency’ of verruim je het speelveld, je ‘raised the stakes’. Je speelt het multi-issue spel door je belang te koppelen aan de belangen van anderen, ook als er in de realiteit geen enkel verband is. Je sluit een package deal: “Ik de maasvlakte, jij de kassen en het bedrijventerrein, jullie 600 bomen en een wildbrug”.
Er zijn spelregels. Liegen moet, maar binnen proporties, anders is het niet integer. Wie eerlijk is begrijpt het spel niet, verdient het loon van de sukkel. Verliezers behandel je met respect, je weet nooit wie je later weer nodig hebt. Je gaat respectvol om met de rituelen, procedure afspraken kom je na, er worden geen bochten afgesneden. Naar buiten toe praat je niet over de koehandel. Je gebruikt daadkrachtige en vooral beeldende taal. “We moeten geen huis in een huis bouwen”, declameer je plechtig, of “Bijstellen, uitstellen, afstellen, dat doen we niet meer”, of “Je gaat niet met de kalkoen in gesprek over het kerstmaal.”
Je kunt je afvragen hoe moderne bestuurders hun verantwoordelijkheid dragen en toch vaak zo vrolijk en relaxed kunnen blijven. Misschien kunnen ze goed relativeren en houdt zelfspot ze op de been? (Wat is een kameel? Dat is een paard dat in de ministerraad is besproken). Wie een moderne cursus procesmanagement doet, begrijpt het beter: de werkelijkheid van bestuurders is anders dan die van de rest van de bevolking. Ze is virtueel, ze zijn allemaal aan het gamen. Tijdens het spel gaat het er hard aan toe, maar als de bel klinkt dan val je elkaar als moegestreden (schijn)boksers in de armen. Je lacht, je hebt al je tanden nog, je schatert met het koffertje boven je hoofd. Goed gespeeld, better luck next time, kerel. Gaan we zondag nog golfen?
Ik weet niet wat ik triester vind: moeten erkennen dat wie niet mee doet buitenspel staat, de leegheid van onze universiteiten die de opsomming van tips en trucs over “Hoe word ik een rat” verkopen als wetenschap of de consequenties voor iedereen over wiens leven besloten wordt door mensen die ‘het spel’ spelen.
Ik wil mezelf niet op een verheven moreel standpunt plaatsen, ik begrijp dat het zo gaat. Het is op een darwinistische manier zelfs erg natuurlijk, survival of the fittest. Tot er een nieuwe ijstijd komt.
Door Rick Dekker
Prim 