8 oktober filevrije dag stond er op de reclamezuil. “Da’s gedurfd” dacht ik nog. Op een donderdag, in een jaargetijde waarin de wind en de regen weer hard om de hoek komen. Normaal zit ik tijdens de spits weinig op de weg, ik woon op 8 minuten lopen van mijn werk. Maar uitgerekend 8 oktober trof ik het. De avond ervoor was ik zo handig geweest om mijn autosleutel op de hoedenplank te leggen toen ik in de stromende regen 2 zware tassen uit de kofferruimte haalde. Ik sloeg de klep dicht en wist direct: dit gaat niet goed. De auto stond in Vlaardingen en mijn reservesleutels lagen in Wijk bij Duurstede. ’s Avonds in de kroeg kreeg ik allerlei legale, illegale, gratis en betaalde opties om m’n autoportier te forceren. Toch maar niet. Zonder kater vertrok ik donderdagochtend vroeg om het traject Vlaardingen-Wijk die dag 3 keer af te leggen Zonder files rijd je het totaal met de auto in iets meer dan 3 uur; ik deed er langer dan 5 uur over (Dat was achteraf dezelfde tijd als ik met het OV 2 keer was gaan treinen, bussen en wachten en 1 keer met de auto). Ik reed dus van de ene file in de andere. De kater kreeg ik er alsnog vanzelf bij. De filemeneer op de radio vertelde opgewekt dat er 240 km file stond: toch wel 10% minder op deze filevrije dag. Nou, dan steeds net niet op de weg voor mij. Het wordt gerommel in de marge als je denkt dat je door zo’n doel te stellen mensen kunt verleiden tot ander gedrag.
In diezelfde week toonde de BBC een initiatief van een huisarts op één van de Scilly-eilanden. Hij had E-day afgeroepen: een dag waarop iedereen zijn gewone gang zou gaan en tegelijk zou proberen daarbij zo min mogelijk electriciteit te gebruiken. De arts meende dat de eilandbewoners zich erg bewust waren van kostbaar stroomgebruik. Twee dagen later kregen we de uitslag. Het had uitgerekend die dag vreselijk gestormd. Op het vasteland was het stroomverbruik met anderhalf procent toegenomen; op de Scilly Isles was het met één procent afgenomen. Een verschil van bijna 3 procent. De arts en de journalist bleven serieus praten en kijken naar het rode en groene vlakje op de laptop.
Ik dacht daarom even dat ik de cijfers niet goed verstaan had. Maar daar was het weer: gerommel in de marge. Misschien heeft iemand de afwas weer eens met de hand gedaan of een lampje uitgelaten. Zomaar minder electriciteit gebruiken terwijl je gewoon je dingen doet die je elke dag doet, is een opgave van een andere orde. Om iets te bereiken zullen mensen hun dagelijkse patroon wezenlijk moeten veranderen, en dat lukt je niet zomaar. Gedragspatronen zijn robuust. Gelukkig maar, anders zouden we elke dag moeten nadenken om op te staan als de wekker afgaat of hoe we onze auto van z’n 2 naar z’n 3 schakelen. We doen veel automatisch, onbewust en uit gewoonte.
Minder energiegebruik, duurzamer leven komt niet dichterbij door dat als doel te stellen. Net als na Kyoto zullen we straks schuldbewust terugkijken en zeggen dat het weer niet is gelukt. We bedoelden het zo goed. Minister Cramer zei deze week dat ze ervoor gaat in Kopenhagen. Waarvoor gaat ze dan? Ze komt al jaren niet verder dan het bedenken van programma’s die vooral voor bedrijven economisch voordeel opleveren omdat ze energie of materiaal besparen.
Het is te hopen dat het in Kopenhagen weer niet gaat over nieuwe doelstellingen, maar om maatregelen die het gedrag van mensen en organisaties echt doen veranderen. Zoals het introduceren van emissierechten die andere belastingen vervangen en ertoe leiden dat je het een normale en reële keuze vindt om je auto te laten staan of zelfs geen nieuwe koopt. Dan rijd je ook niet zelf heen en weer om je reserveautosleutels op te halen. Ineens voelt dat niet meer als gerommel in de marge.
Imelda Schouten
Prim 