Ik lig machteloos achterover met de mond open. Boujou, mijn mondhygiëniste, krabt, pulkt en schuurt. Het slangetje waarmee ze handig mijn mond open houdt en tegelijkertijd met mijn geheel autonome tong worstelt, sputtert van het speeksel en, zoals ik af en toe uit mijn ooghoek kan zien, veel bloed. Het is de vierde en gelukkig laatste behandeling, tenminste, als ik netjes blijf poetsen! En ga flossen! En raggen!
Ik probeer te ontspannen en aan andere dingen te denken. Het kan geen toeval zijn dat ik moet denken aan een artikel in de Pers van 18 april, over het debat dat Joris Luyendijk de avond ervoor had georganiseerd over de journalistiek. Op uitnodiging van Luyendijk gingen Broertjes (Volkskrant), Donker (NRC) en Laroes (NOS Journaal) in debat over de mogelijkheden van de journalistiek om de waarheid te ‘verslaan’. Het moet niet gekker worden zou je denken, maar als je het verslag van het debat leest, dan kan je niet anders concluderen dan dat de gevestigde orde zich er al bij neer heeft gelegd dat het niet kan. ‘Get real, dat is het leven’ aldus Broertjes in de Pers, ‘De mensen weten toch dat er in de werkelijkheid gemanipuleerd wordt!’ Ja meneer Broertjes, dat weten we, maar is het wezen van de journalistiek niet om dat aan de kaak te stellen?
Aan de kaak stellen, mmmh, wat zei Boujou ook alweer over mondhygiëne. ‘Als je niet dagelijks alle plaque, ofwel bacterielijkjes en etensresten, verwijdert dan ontstaat er tandsteen. Wat eenmaal versteend is krijg je niet meer weg met poetsen. Het versteende laagje biedt een goede hechting voor de onvermijdelijke nieuwe bacteriën. Het zou allemaal niet zo erg zijn als het niet ook tussen je gebit en je tandvlees ging zitten. En zit het eenmaal te diep dan kan je er met de borstel en de flos niet meer bij. Het is vooral een kwestie van een andere benadering. Vroeger was je tevreden als je iedere dag, liefst twee keer, je tanden had gepoetst. Intussen weten we dat dat niet genoeg is: je gebit moet iedere 24 uur in ieder geval één keer plaquevrij gemaakt worden.’ Ja, denk ik, dat is inderdaad mijn benadering, een beetje poetsen en dan ruikt het weer fris. Het is nog niet zo erg als aan het Franse hof ten tijde van Lodewijk XIV, maar het scheelt niet veel.
Dus eigenlijk is de journalistiek maar een beetje aan het poetsen voor de frisse adem, terwijl het tandsteen welig tiert als koraal op het great barrier reef (voor zolang het duurt). Ben je nou journalist om de krant op te poetsen voor de lezers en reclames, of ben je journalist omdat je zaken aan de kaak wilt stellen, politici aan de tand wilt voelen, de onderste tandsteen wilt boven halen? Kortom, op zoek bent naar de waarheid?
Terwijl Boujou alles nog een keer naloopt met een gierend, peroxidespuitend trilhaakje bedenk ik me dat ik een half jaar geleden toen ik het boek van Luyendijk las, ondanks mijn cynische aard, toch flink geschokt was. Hij schetst daarin een beeld van persbureaus die bepalen wat het nieuws is en wat de waarheid is. Correspondenten ‘ter plaatse’ dienen slechts om de indruk te wekken dat het nieuws heet van de naald is, terwijl ze misschien niets gezien of gehoord hebben en zich zelfs op een geheel andere locatie bevinden. Bovendien beseft hij dat er een kloof aan het ontstaan is tussen de generaties. Er groeit nu een generatie op die niet meer klakkeloos gelooft wat er in de krant staat, maar zelf op zoek gaat naar andere nieuwsbronnen om een completer en realistischer beeld te krijgen. Die nieuwe generatie poetst niet alleen, ze poetst elektrisch en ze flost en ragt.
Toch is volgens Donker Luyendijk zelf het bewijs dat goede journalistiek mogelijk is. Ja, denk ik, maar niet meer zoals mevrouw Donker dat doet! Joris Luyendijk besluit een boek te schrijven over zijn ervaringen en een debat te organiseren. Hij begrijpt dat het te laat is voor poetsen, hij wordt mondhygiënist. Iets wat kennelijk nog niet is doorgedrongen tot de gevestigde orde; […] ‘Gewoon een beter verhaal schrijven […] Zeg me alsjeblieft dat dat goed genoeg is. Anders wordt ik zwaar depressief vanavond.’ verzucht Broertjes.
Meneer Broertjes, de samenleving barst van de tandsteen en u en uw collega’s blijven poetsen! Het is tijd voor nieuwe journalistiek, de journalistiek van de mondhygiëniste, die peurt, hakt, krabt, en schuurt. Het wordt pijnlijk en er is geen verdoving. Je moet kiezen, ben je tand of tandsteen.
Door Rick Dekker
Prim 