Cesar was een groot paard. Met een schofthoogte van ruim 1 meter 80 waren er maar weinig ruiters die over hem heen konden kijken. De meesten op de manege waren een beetje bang voor Cesar. Als je vroeg waarom riep er altijd wel iemand dat hij je direct de box uitschopte als je probeerde binnen te komen. Je kon hem het beste met z’n tweeën aanpakken, dreigen met een halster en hem dan meteen vastbinden. Wim kende de verhalen niet, toen hij een keer op Cesar was ingedeeld liep hij nieuwsgierig met zadel en hoofdstel naar de laatste box. Hij poetste Cesar, krabde zijn hoeven en bond het zadel op zijn rug. Toen het tijd was deed hij het hoofdstel om en liep naar de binnenbak. Hij haalde de singel aan, zette zijn voet in de stijgbeugel en op dat moment begon Cesar te protesteren. Hij draaide weg, steigerde een beetje en als een paard van het formaat van Cesar begint te stuiteren werkt dat aanstekelijk op de andere paarden. ‘WAT BEN JIJ AAN HET DOEN!’, klonk het ineens alles behalve vragend door de bak. Wim, zelf ook geen kleine jongen, antwoordde, ‘Opstijgen! Wat dacht je anders?’. ‘JE WEET TOCH DAT JE BIJ CESAR NOOIT ALLEEN MAG OPSTIJGEN!’. ‘Nu wel ja’, antwoordde Wim rustig. ‘MET WIE HEB JE HEM DAN GEZADELD?’, ‘Alleen, hoezo?’, ‘JE MAG NOOIT ALLEEN CESAR’S BOX INGAAN!’. De volgende week was Wim weer ingedeeld op Cesar. Op weg naar de box dacht hij aan het voorval van de vorige week en toen hij de deur openschoof was dat toch met enige reserve. ‘Een gewaarschuwd man telt voor twee’, dacht hij. Maar Cesar dacht daar anders over.
Vorige week zat ik in vergadering met een aantal collega’s. We spraken over de benadering van onze klanten. Na verloop van tijd viel me op dat bij iedere suggestie dezelfde collega telkens waarschuwde voor problemen. Bij ieder voorstel zag hij beren op de weg. Zijn zinnen begonnen steevast met ‘Kijk uit dat …’ of ‘Let op, want …’, en werden met calvinistische dramaturgie uitgesproken, inclusief geheven vingertje. Iedereen begon zich te ergeren aan zoveel negativiteit, het energieniveau daalde en op een gegeven moment werd zijn gedrag ter discussie gesteld. Ik dacht aan het patroon van waarschuwen en de effecten die het op ons had en ineens moest ik denken aan het voorval met Cesar.
Het gedrag van Cesar was een patroon dat in de loop van de tijd was ontstaan. Wat het getriggerd heeft is niet te achterhalen, maar wel voor te stellen. Een paard, hoe groot ook, is een vluchtdier. Als het schrikt of bang is wil het weg. Wie in de weg staat heeft pech. Als dat natuurlijke gedrag niet wordt waargenomen voor wat het is: angst en waarschuwing, maar bestraft wordt, blijkt de angst gegrond. Het misverstand is geboren, zowel mens als paard vertrouwen elkaar niet. Het gedrag van de één triggert het gedrag van de ander en vice versa. Een zichzelf instandhoudende wisselwerking is ontstaan. Het wordt al gauw een patroon als Cesar een reputatie krijgt en iedereen hem benadert op een manier die zijn gedrag juist triggert.
Bij mijn collega is het net zo. De wilde plannen die over tafel gaan zijn voor hem ongenuanceerde interventies in een wereld die hij als zijn broekzak kent. Hij weet intussen dat er slecht naar hem geluisterd wordt en zet stevig in. Maar hoe harder hij waarschuwt, zijn angst onder woorden brengt, dramaturgie gebruikt, hoe minder serieus hij genomen wordt. Hij is het onbegrepen paard.
Maar hij is tegelijkertijd als de mensen aan de bar. Zijn constante stroom van waarschuwingen wapent iedereen tegen de boze buitenwereld. Of je wilt of niet het beïnvloedt je houding. Je gaat controleren of het klopt, je wordt strategisch. Er ligt een agenda op tafel, maar je bedoelingen raken versluierd. Het patroon verspreidt zich over de organisatie en leidt tot vervreemding van de omgeving.
Door Rick Dekker
Prim 